1.Ünite Mevsimler ve İklim Konu Anlatım + PDF Ders Notu İndir

8. Sınıf Fen Bilimleri 1.Konu Mevsimlerin Oluşumu

Dünya’nın Şekli ve Hareketleri

Mevsimlerin oluşmasında iki temel faktör vardır: Dünya’nın Güneş etrafındaki elips yörüngesi Eksen eğikliği (yaklaşık 23° 27′)
👉 Eğer Dünya’nın ekseni dik olsaydı mevsimler oluşmazdı. Her yerde yıl boyunca aynı sıcaklık ve gündüz/gece süresi olurdu.
🌞 Güneş ışınlarının geliş açısı:
Güneş ışınları dik açıyla geldiğinde: Hava sıcak olur, gölge boyu kısa olur. Eğik açıyla geldiğinde: Hava serin olur, gölge boyu uzar.
📌 Önemli: Dünya, elips bir yörüngede dönerken her noktada Güneş’e aynı uzaklıkta değildir. Ama mevsimlerin nedeni bu değil, eksen eğikliğidir

🔷Özel Tarihler ve Mevsimsel Özellikler

🌸21 Mart – İlkbahar Başlangıcı (Ekinoks)
Hangi Yarım Kürelerde Ne Yaşanır?
Kuzey Yarım Küre: İlkbahar başlar.
Güney Yarım Küre: Sonbahar başlar.
Güneş ışınları nereye dik gelir?
Ekvator’a dik açıyla gelir.
Gece-Gündüz Süresi
Tüm Dünya’da gece ve gündüz süreleri eşittir (12 saat gündüz
12 saat gece). Bu duruma ekinoks (gece-gündüz eşitliği) denir.
Gölge Boyu
Ekvatorda öğlen vakti gölge boyu oluşmaz.
☀ 21 Haziran – Yaz Başlangıcı (Gün Dönümü-Solstis)
Hangi Yarım Kürelerde Ne Yaşanır?
Kuzey Yarım Küre: Yaz mevsimi başlar.
Güney Yarım Küre: Kış mevsimi başlar.
Güneş ışınları nereye dik gelir?
Yengeç Dönencesine dik gelir.
Gece-Gündüz Süresi
Kuzey Yarım Küre: En uzun gündüz, en kısa gece yaşanır.
Güney Yarım Küre: En uzun gece, en kısa gündüz yaşanır.
Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Kürede gündüz süreleri kısalmaya, gece süresi uzamaya başlar. Güney Yarım Kürede gündüz süreleri uzamaya, gece süreleri kısalmaya başlar. Bu tarihte ne kadar kuzeye gidilirse gündüz süresi o kadar artar. (Yengeç Dönencesinin kuzeyi de dahildir)
Gölge Boyu
Kuzey yarım kürede gölge boyu en kısa seviyeye ulaşmıştır.
Yengeç dönencesinde öğlen vakti gölge boyu oluşmaz

🍂 23 Eylül – Sonbahar Başlangıcı (Ekinoks)
Hangi Yarım Kürelerde Ne Yaşanır?
Kuzey Yarım Küre: Sonbahar başlar.
Güney Yarım Küre: İlkbahar başlar.
Güneş ışınları nereye dik gelir?
Ekvator’a dik açıyla gelir.
Gece-Gündüz Süresi
Tüm Dünya’da gece ve gündüz süreleri eşittir (12 saat gündüz – 12 saat gece). Yılın ikinci ekinoks tarihidir.
Gölge Boyu
Ekvatorda öğlen vakti gölge boyu oluşmaz.
❄ 21 Aralık – Kış Başlangıcı (Kış Gün Dönümü)
Hangi Yarım Kürelerde Ne Yaşanır?
Kuzey Yarım Küre: Kış mevsimi başlar.
Güney Yarım Küre: Yaz mevsimi başlar.
Güneş ışınları nereye dik gelir?
Oğlak Dönencesine dik gelir.
Gece-Gündüz Süresi
Kuzey Yarım Küre: En uzun gece, en kısa gündüz yaşanır.
Güney Yarım Küre: En uzun gündüz, en kısa gece yaşanır.
Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Kürede gündüz süresi uzamaya, gece süresi kısalmaya, Güney Yarım Kürede ise gündüz süresi kısalmaya, gece süresi uzamaya başlar. Bu tarihte ne kadar güneye gidilirse gündüz süresi o kadar artar (yengeç dönencesi) dahildir.
Gölge Boyu
Kuzey Yarım Küre’de gölge boyları yılın en uzunudur. Güney Yarım Kürede gölge boyu en kısadır ve oğlak dönencesinde öğlen vakti gölge boyu oluşmaz.
📌 NOT: Ekvatorda her zaman 12 saat gündüz, 12 saat gece
yaşanır.

2. Konu Hava Olayları ve İklim

☁ Hava Olayları Nedir?

Hava olayları, kısa süreli (birkaç saatlik ya da birkaç günlük) atmosfer değişimlerini ifade eder.
Belirli küçük bir bölge için geçerlidir. Gözle görülebilir ve hissedilebilir olaylardır.
Örnek Hava Olayları: Yağmur yağması, Kar yağışı, Dolu yağışı, Rüzgâr esmesi, Fırtına
çıkması,Sis oluşması, Gök gürültüsü ve şimşek
🧪 İnceleyen Bilim Dalı: Meteoroloji
🧪 Bilim İnsanına Ne Denir?: Meteorolog

🌍 İklim Nedir?

İklim, bir bölgedeki hava olaylarının uzun yıllar boyunca (en az 30-35 yıl) incelenmesiyle elde edilen genel hava özellikleridir. Geniş alanlarda geçerlidir. Uzun süreli ve değişmesi zordur.
Örnek İklim Özellikleri: Karasal İklim, Akdeniz İklimi, Karadeniz İklimi, Ilıman iklim, Kurak iklim, Tropikal iklim, Nemli iklim Sıcak-yağışlı, sıcak-kurak, soğuk-kuru gibi ifadeler
🧪 İnceleyen Bilim Dalı: Klimatoloji (İklim Bilimi)
🧪 Bilim İnsanına Ne Denir?: Klimatolog
✅ LGS Tüyo Kutusu – Bu Soruda Ne Soruluyor?
🟡 Soru cümlesinde şu ifadeler varsa, aranan “HAVA OLAYI”dır: Yağmurlu, Karlı, Güneşli, Rüzgârlı, Bulutlu, Fırtınalı, Bugün / dün / şu anda gibi ifadeler varsa = hava olayıdır
🟢 Soru cümlesinde şu ifadeler varsa, aranan “İKLİM”dir: Kurak, Ilıman, Karasal, Tropikal, Yağışlı, Nemli, 30 yıl boyunca… / Genel olarak… gibi ifadeler varsa = iklimdir

İklimi Etkileyen Faktörler

1.Enlem:
Ekvatora yakın yerler sıcaktır. Kutuplara gidildikçe sıcaklık azalır.
2.Yükselti:
Yükseldikçe sıcaklık azalır. Dağlık bölgelerde iklim daha soğuktur.
3.Denizel Etki (Karasallık):
Deniz kıyısındaki yerler ılımandır (yaz serin, kış ılık).
İç bölgeler karasaldır (yaz sıcak, kış soğuk).
4.Okyanus Akıntıları:
Sıcak akıntılar çevresini ısıtır, soğuk akıntılar serinletir.
5.Rüzgârlar:
Rüzgârlar farklı bölgelerden hava taşır, iklim üzerinde etkili olur.
6.Bitki Örtüsü:
Bitki örtüsü yoğun olan yerlerde nem oranı fazladır, sıcaklık farkı azdır.

🌪 Hava Olaylarını Etkileyen Faktörler

1.Basınç farkları
2.Sıcaklık değişimleri
3.Nem oranı
4.Yükselti
5.Rüzgârlar
6.Bulutların oluşumu
7.Coğrafi yapı ve engeller (dağ, deniz, vadiler vs.)

Rüzgar Nasıl Oluşur?

Rüzgar, atmosferdeki hava hareketidir. Daha basitçe anlatırsak: hava her zaman yüksek basınçtan alçak basınca doğru hareket eder, işte bu harekete biz “rüzgar” deriz.
📉📈Basınç Nedir, Nasıl Oluşur?
Basınç, yeryüzüne uygulanan hava ağırlığıdır.

Sıcak hava yükselir, yukarı çıktıkça yoğunluğu azalır → Alçak basınç oluşur.
Soğuk hava ise ağırdır, yere çöker → Yüksek basınç oluşur.
Unutma:
Sıcak hava → Alçak basınç
Soğuk hava → Yüksek basınç

Yüksek Basınç Alanında
Hava Açık, Alçalıcı Hava Hareketi Yüksek Basınç
Hava aşağı çöker, havanın yoğunluğu fazladır, alçalıcı hava hareketi gözlemlenir, hava açıktır, yağış gözükmez.
Alçak Basınç Alanında
Hava yükselir, havanın yoğunluğu azalır, yükselici hava hareketi gözlemlenir, hava bulutlu kapalıdır, yağış gözükebilir.

🌪 Rüzgarın Oluşma Mantığı:
Rüzgar, yüksek basınçtan alçak basınca doğru esen hava akımıdır. Yüksek basınç alanlarından (soğuk ve yoğun hava) Alçak basınç alanlarına (sıcak ve hafif hava) doğru hava hareketi başlar.
Bu hareketin yönü, şiddeti ve süresi bize rüzgarın yönünü ve hızını
verir.
☀ Gündüz kara, denize göre daha sıcaktır. Kara da alçak basınç denizde ise yüksek basınç oluşur ve denizden karaya rüzgar eser.
🌙 Gece ise deniz, karadan daha sıcaktır. Kara da alçak basınç, denizde yüksek basınç oluşur. Karadan denize doğru rüzgar eser.

☁ Gökyüzüne Yakın Yoğuşma ile Oluşan Hava Olayları

🌧 Yağmur:
Bulutlardaki su buharı yoğuşarak su damlacıklarına dönüşür. Bu damlacıklar birleşip ağırlaştıkça yerçekimiyle yeryüzüne düşer. Sıcaklığın sıfırın üzerinde olduğu durumlarda meydana gelir.
❄ Kar:
Havanın sıcaklığı sıfırın altına düştüğünde bulutlardaki su buharı buz kristallerine dönüşür. Bu kristaller birleşerek kar tanelerini oluşturur. Kar, donmuş su buharıdır.
🧊 Dolu:
Bulut içinde güçlü hava akımları vardır (özellikle yaz aylarında). Su damlacıkları çok yükseklere çıkar, tekrar aşağı inerken donup büyür.
Bu döngü birkaç kez tekrarlandığında iri buz parçaları oluşur → Bu parçalar yeryüzüne düşer → Dolu oluşur.

🌫 Yeryüzüne Yakın Yoğuşma ile Oluşan Hava Olayları

❄ Kırağı:
Açık ve soğuk gecelerde, yeryüzüne yakın nemli hava sıcaklık 0°C’nin altına düştüğünde yoğuşur ve buz kristalleri oluşur. Bitki yaprakları, arabaların camları, çatı yüzeyleri gibi yerlere ince buz tabakası şeklinde çöker.
💧 Çiy:
Geceleri, hava sıcaklığı sıfırın üstünde ancak serinse, nemli hava yoğuşarak su damlacıklarına dönüşür.
Bu damlalar sabah çimenler, araç camları gibi yüzeylerde görülür.
🌁 Sis:
Yeryüzüne çok yakın nemli hava, soğukla karşılaştığında yoğuşur ve askıda kalan çok küçük su damlacıkları oluşturur. Bu damlacıklar havada asılı kaldığı için görüş mesafesi azalır. Sis, aslında yere çok yakın oluşmuş bir buluttur.

Küresel İklim Değişikliği, Sera Etkisi, Küresel Isınma ve

Alınabilecek Önlemler
🌡 Küresel Isınma Nedir?
Küresel ısınma, dünyamızın ortalama sıcaklıklarının giderek artmasıdır. Bu artışın temel nedeni, insanların atmosfere saldığı karbondioksit (CO₂), metan (CH₄) gibi gazlardır. Bu gazlar, dünyanın etrafında bir perde gibi birikir ve güneşten gelen ısının dışarı çıkmasını engeller. Böylece dünya adeta bir seraya döner.
☀ Sera Etkisi Nedir?
Sera etkisi, güneşten gelen ısının bir kısmının atmosferde tutulması olayıdır. Bu etki doğaldır ve hayat için gereklidir. Fakat insanların aşırı fosil yakıt (petrol, kömür, doğalgaz) kullanması, ormanları kesmesi,
sanayi atıkları gibi nedenlerle sera gazları artar ve sera etkisi güçlenir. Bu da küresel ısınmaya yol açar.
🌦 Küresel İklim Değişikliği
Küresel ısınma sonucunda:
Mevsimler kayar, Kuraklıklar artar, Bazı yerlerde aşırı yağış, sel ve fırtına görülür, Kutup buzulları erir, Deniz seviyesi yükselir. Bu gibi değişiklikler dünyadaki iklimin genel yapısını bozar, işte bu olaya küresel iklim değişikliği denir.
✅ Alınabilecek Önlemler
Gereksiz elektrik ve su kullanımı azaltılmalı. Toplu taşıma kullanılmalı, bisiklet tercih edilmeli. Ormanlar korunmalı, ağaç dikilmeli. Geri dönüşüm yapılmalı. Fosil yakıtlar yerine güneş ve rüzgâr gibi yenilenebilir enerji kaynakları tercih edilmeli.
📝 Tüyolu Hatırlatma:
LGS’de bu konular genelde grafik, tablo ya da günlük yaşam örnekleriyle sorulur. “Sera gazları arttı, ortalama sıcaklıklar yükseldi, buzullar eridi” gibi ifadeler varsa küresel ısınma anlatılıyordur. Eğer mevsimler, yağış düzeni, kuraklık gibi uzun süreli değişimler anlatılıyorsa küresel iklim
değişikliği demektir

SOSYAL MEDYADAN BİZLERİ TAKİP ETTİNİZ Mİ?

• Instagram
• YouTube
• TikTok
• Telegram
• Facebook
• Pinterest